5 mei 2025 80 jaar bevrijding Kollumersweach en Feankleaster

Uit onderstaande bronnen krijgt u hieronder een inkijkje in de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog hier in de omgeving. De vrijheid werd 80 jaar geleden bevochten na 5 jaar oorlog.  Daar mogen we in 2025 nog altijd dankbaar voor zijn, want vrijheid is nooit vanzelfsprekend.

 

https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/zoeken/1739/kollumerpomp-verzetsmonument

https://www.spanvis.com/historie-friesland/friese-verzetsstrijders-wo2/de-lijst-met-leden-van-en-betrokkenen-bij-het-verzet-in-kollumerland-in-1944-1945-3

Verraad met oud en nieuw 1945 in Zwagerveen, Zandbulten en Kollumerzwaag (tegenwoordig één dorp Kollumersweach).

‘Op nieuwjaarsdag of op 11 januari 1945 werd een groep betrokkenen uit Zandbulten en Zwagerveen/ Kollumerzwaag door de Duitsers opgepakt en opgesloten in Leeuwarden, eerst in de Spaarbank en later in het Huis van Bewaring. (Het waren leden van de LO en Trouw.?) Ze waren verraden door een dienstmeisje bij Beerda die een nichtje was van landwachter Hendrik Nauta.

Ze waren genoemd als regelmatige bezoekers van Gosse Beerda, terwijl ze er kennelijk niet waren om hout van de houthandel te kopen. Ze werden wel verhoord maar ze hadden allemaal een goed verhaal om hun bezoeken aan Beerda te verklaren en er werd kennelijk niets ontdekt en bewezen. Eind januari waren ze allen weer vrij. Het ging om Gosse Beerda zelf, Hinne Riemersma hoofd van de school in Kollumerzwaag, Roel Meijer, Eke Kruisinga, dominee H. Hazenberg, Uilke Ganzinga, dokter Theo de Jager, en Hilke Veenstra, onderwijzer.

Ze werden bij elkaar opgesloten en hadden dus alle gelegenheid om hun verhalen op elkaar af te stemmen en na te denken over hun antwoorden waarom ze zo nodig regelmatig bij Gosse langs moesten. Dokter de Jager, Roel en Eke mogen gelijk al de volgende dag weer naar huis. De Jager had mogelijk als huisarts in Kollum een goede relatie met burgemeester Feitsma van Kollum?

Dominee Hazenberg en meester Veenstra worden na een week verhoord en worden dan naar Drente gebracht om graafwerk te doen. Ze zijn daar binnen de kortste keren verdwenen en duiken onder. Eind januari worden Ganzinga en Riemersma verhoord. Ze blijven bij hun verhaal en worden vrijgelaten. Beerda moet nog een week langer blijven. Als hij ook weer vrij is duiken Beerda en Ganzinga direct onder voor alle zekerheid. Ganzinga gaat naar Griet de Vries aan de Trekvaart bij Triemen, mevr. Ganzinga en hun twee jonge kinderen Syvert en Jaap gaan naar haar zwager Willem Ganzinga in Anjum. Ganzinga en Beerda blijven allebei wel zeer actief in deze eindfase van de oorlog.’

• 11 April 1945 Zandbulten - Kollumersweach actie sabotageploeg van de NBS Kollumerland

‘Op 11 april 1945 kwam de sabotageploeg al openlijk in actie. Bij Zandbulten werd een gedeelte van de spoorlijn opgeblazen terwijl op 12 april de telefoonlijn langs het spoor werd vernield. De draden werden in een vijver in het bos verzonken. Dit was allemaal dus vlak bij het huis van Ganzinga die vlak bij het spoor woonde. (het laatste huis links nr.17 aan de Ganzingawei zoals de straat sinds 1953 heet)

Ze hadden al eerder acties uitgevoerd zoals het doorknippen van telefoonlijnen van de Duitsers en het laten ontsporen van een trein.’

• Nacht van 13 - 16 april 1945 aanval NBS Kollumerland bij Dokkumer Nije Silen

‘In de nacht van 13 op 14 april 1945 namen de strijders van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (NBS) in de gemeente Kollumerland de sluizen bij Dokkumer Nieuwe Zijlen in bezit met de opdracht deze te beveiligen. Ongeveer een kilometer ten zuiden van de sluizen bezetten een viertal groepen van de NBS de driesprong. Deze stelling bij de Soensterdyk is bedoeld om vluchtende Duitsers en landwachters tegen te houden. Zij hielden ruim 36 uur stand. Onder de verzetsstrijders zijn onder meer Sierk Bosgraaf en Pieter Postma aanwezig.

Een autobus van de bezetter, die naar het westen probeert te ontkomen wordt aangevallen. Het komt tot een hevig vuurgevecht met deze bus vol vluchtende Duitsers en NSB’ers.  Pieter Postma wordt geraakt door een Duitser die op hem schoot toen hij even keek, vanachter het transformatorhuisje, of de Duitsers zich overgaven.

(alinea tekst van Jouke Dantuma, Driezum) ‘In de paniek en woede die volgde, openden zijn kameraden het vuur op de bus, die volledig werd doorzeefd. Vier Duitsers en vier ‘foute’ Nederlanders vonden daarbij de dood. Kort daarna werd een groep landwachters onder vuur genomen. Groepscommandant Hendrik Wentink van groep 3 schreef vlak na de oorlog het volgende over deze confrontatie: ‘Ze werden met een kogelregen ontvangen en ze duikelden hals over de kop van hun gestolen rijwielen. Voor het eerst zag ik Bokke Dijkstra en Tjip Hoof boven de dijk. Bokke zag een gewonde NSB’er naar het geweer grijpen. Het volgende ogenblik was ook deze man doodstil.’

Verzetsstrijder Sip Sangers uit Oudwoude, die vlak na het gevecht aankomt, ziet tot zijn schrik een vrouw met een zwaargewond kind uit de bus komen. Naast de bus liggen doden en gewonden. De verzetsstrijders komen in bedrukte stemming thuis, want Pieter Postma uit Kollumerzwaag heeft het gevecht niet overleefd. Ondertussen arriveren de Canadezen die dag in Dokkum. Tot een gevecht komt het daar niet, want het verzet heeft er al voor gezorgd dat handlangers van de Duitsers zijn opgepakt. Dit is niet zonder slag of stoot gegaan; twee stadsgenoten zijn omgekomen.

Toen op zondag 15 april op de Soensterdijk uit de richting van Kollumerpomp een SS’er op een motor kwam aanrijden, stak hij bij de confrontatie met de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (NBS) zijn handen omhoog als teken van overgave. De ontwapening van de SS’er nam nogal wat tijd in beslag. Plotseling kwam er een vrachtauto opdagen met zwaar bewapende soldaten. Er ontstond een vuurgevecht, waarbij Gerrit Bleeker en Jacob de Graaf om het leven kwamen.

Op maandag 16 april 1945 was de aflossingsploeg op weg naar de verzetsgroep aan de Soensterdijk, toen twee auto’s uit de richting Kollumerpomp kwamen aanrijden. De bewaking van de post Soensterdijk veronderstelde dat het Canadezen waren, wat een fatale vergissing bleek te zijn. Het was de bezetter. Commandant Heine de Bruin werd dodelijk getroffen.

‘4 verzetsmensen gesneuveld

Pieter Postma, gedood door een Duitser die op hem schoot toen hij even keek, vanachter het transformatorhuisje, of de Duitsers zich overgaven.

Gerrit Bleeker en Jacob de Graaf, beide gedood door een Duitse motor ordenant die zich zogenaamd overgaf, en naar boven op de dijk liep, maar toch met een pistool beide doodde.

Heine de Bruin, gedood door de Duitsers in de bocht bij boer Feitsma (NSB burgemeester) aan de Willem Loré weg. Die Duitsers zijn later tot stoppen gedwongen aan de Boppewei De Westereen.

Totaal werden ca. 23-25 Duitsers gedood en ± 200 krijgsgevangen genomen.

• De groep Kollumerland van de Nederlandse Binnenlanse Strijdkrachten april 1945 met deelname uit (huidige) Kollumersweach en Feankleaster

5 gevechtsgroepen namen deel aan de strijd om Dokkumer Nieuwe Zijlen en daar aan volgende gevechten op de Soensterdijk op 14, 15 en 16 april 1945. Deze waren voortgekomen uit de zo genoemde “Knokploeg” de KP die al eerder was gevormd en waar Uilke Ganzinga commandant van was. De ploeg was onderdeel van de Landelijke organisatie van de KP (Knokploegen dus).’

Bij de namenlijst wordt bij een groot aantal namen de woonplaats genoemd. De volgende namen komen uit Kollumersweach (vroeger bestaande uit 3 dorpen: Zwagerveen, Zandbulten en Kollumerzwaag) en Feankleaster (Veenklooster)

De algehele leiding van de gezamenlijke gevechtsgroepen in Kollumerland bestond uit:

1 Uilke Ganzinga. Algeheel commandant en Gemeentelijk Operatieleider (GemOL) Wonend: Zandbulten 99 nu Ganzingawei 17 Kollumersweach. De straat is na zijn dood in 1953 naar hem vernoemd. Schuilnaam in het verzet was “de Jong”.

Ganzinga, die voor de oorlog kapitein op de douanerechercheboot “Generaal Kruls” (in Oostmahorn?) was (hij was dus echt belastingambtenaar en ging zo ook in de oorlog door het Bovengrondse leven), ging direct na de oorlog weer terug naar de Douanerecherche en zijn boot, maar dan in Harlingen.

Al vrij snel werd hij overgeplaatst naar Hellevoetsluis waar hij kapitein werd op de “Dolfijn”, een zeer snelle patrouilleboot waarmee de douane de Zeeuwse wateren en het Nederlandse deel daar van de Noordzee controleerde op smokkelaars e.d. Hij was daar ook gemeenteraadslid voor de Partij van de Arbeid. Hij overleed plotseling voorjaar 1953.

31 Germ M. Meijer (woonplaats Kollum?) plaatsvervangend commandant en Gemeentelijk Operatieleider (GemOL) en tevens coördinator Groep 2 en 3 (wapens bij boerderij Klaas de Groot a/d Muntjeweg bij Veenklooster) Schuilnaam “Lammertsma”.

30 Gosse Beerda (1905-1965) contactman en mede leiding verzet adres Kollumerzwaag 7. Was timmerman en had een houthandel en had opslag van wapens op zijn bedrijf. Nam zelf niet deel aan de gevechten. Schuilnaam “Houtman”. (Zie ook bijgevoegd stuk onderaan)

De groepen die gevormd waren voor de laatste fase van de oorlog waren in principe gebaseerd op een gebiedsindeling: 1 oost, 2 west, 3 midden en 4 noord.

De Sabotage-groepleden vormden al eerder de kern van de “Knokploeg” en die voerde ook al eerder sabotageacties uit in het hele gebied met nadruk op spoor- en vaarweg en telefoonlijnen van de Duitsers. Ze zorgden ook voor transport van wapens e.d. Er zijn al verslagen uit 1944, opgemaakt door `De Jong' (U. Ganzinga), leider der KP Zandbulten,`Germ' en N.N. betreffende het tot zinken brengen van schepen in de Dokkumer Ee en het Kolonelsdiep op 6 november 1944.

• Gevechtsgroep 3 kwam uit de omgeving Kollumersweach (Zwagerveen, Zandbulten, Kollumerzwaag) en Feankleaster (Veenklooster).

Hendrik Wentink groepscommandant groep 3 Was al vanaf mei 1943 ondergedoken op Zandbulten 99 bij Ganzinga. Hij was belastingambtenaar bij de douane in Enschede en was tot de capitulatie in mei 1940 beroepsmilitair (wachtmeester-hoefsmid) bij de Veldartillerie geweest in Breda. *12-04-1911-†04-06-1970 Hij was mijn vader (Dit verhaal is opgeschreven door zijn zoon). Werd door de arm geschoten op de eerste dag bij de Soensterdijk maar stapte volgens het verslag daarna weer gewoon op de fiets.

Harm Alzerda Kollumerzwaag

† Gerrit Bleeker Gesneuveld 1945 Soensterdijk. Hij was kandidaat-notaris in Leeuwarden en daar al in het verzet bij de OD. In 1945 ondergedoken met vrouw en 3 kleine kinderen in Kollum bij zijn schoonvader Klaas Stuur en toegetreden tot de verzetsgroep en toegevoegd aan groep 3.

Wietse Bosma Zwagerveen 97

Harm Brandsma adres in 1947 zuivelfabriek de Vlijt Rouveen, (werkte later voor Unicef en richtte voor hen melkfabrieken op in Nigeria, Kenia en India) Getrouwd .met Leah Betsy (Lia) Peereboom , (joodse onderduikster uit Amsterdam), 2 kinderen Rozet en Rients Mark. Woonden in 1970 in Doorwerth.

Willem Hoekstra werd door de schouder geschoten de eerste nacht en uitgeschakeld. Was vrachtrijder Woonde op de Koarte Loane te Zwagerveen. Werkte later bij Ganzinga op de Generaal Kruls, de douaneboot in Harlingen/Oostmahorn. Niet op de foto.

Anne Korporaal was ook ordonnans/koerier Zandbulten 74

Wieger Leegsma plv cr.cdt nam deel aan strijd bij DNZ en had opslag wapens van groep 3 op

boerderij Veenklooster 44 is nu Kleasterwei 23 Veenklooster *28-09-1915 †02-09-1991

Jan Luinstra Zwagerveen 96

Willem Meijer Kollumerzwaag 3 (broer van Germ?)

Ebele Mulder Zandbulten (woonde in 1947 op nr.99, het oude huis van Ganzinga!).

Kees Postma Zandbulten 61

Jacob Scheffel zwaargewond Zwagerveen 94; niet op foto

Hilke J (Hille) Veenstra onderwijzer Kollumerzwaag 6

Floris Venema Kollumerzwaag 110

Willem de Vries

Verder zat Feike van der Horn Kollumerzwaag bij Gevechtsgroep 2 Oudwoude, Westergeest e.o.

• De Sabotagegroep (Kollumerland) kwam vanuit verschillende plaatsen met ook enkele namen uit het huidige Kollumersweach

Lieuwe Hansma, Sab-gr.*26-08-1911 Eestrum †22-04-2005 Giekerk. Woonde in Zwagerveen en Kollumerzwaag getrouwd met Johanna Anna Nicolai

†  Pieter Postma, Sab.gr, schilder, Gesneuveld op 15 april 1945 te Dokkumer Nieuwe Zijlen, geboren op 2 april 1913 te Buitenpost zoon van Liebe Postma en Grietje Dijkstra. Gehuwd met Pietertje Postma. Uit dit huwelijk komen 3 kinderen. Begraven op de begraafplaats bij de Âlde Tsjerke te Kollumerzwaag. In het dorp is een straat naar hem vernoemd.

Ook Sierk Bosgraaf was verzetsstrijder en erbij aanwezig toen Pieter Postma werd gedood. Zijn naam stond niet vermeld in de lijst.

• De andere betrokkenen

Mensen die zo’n, soms onzichtbare directe betrokkenheid hadden bij het verzetswerk waren onder meer:

Ds. Koop Baptist predikant Baptistengemeente Zwagerveen (tegenwoordig Kollumersweach) ook koerier onder de schuilnaam “Kobra”.

Klaas de Groot verzamelboerderij gr 2 en 3 aan de Muntsewei 2, de weg tussen Veenklooster en de trekvaart bij Oudwoude. Germ Meijer coördineert daar de uitgifte van wapens.

Ds. Hazenberg werd januari 1945 opgepakt samen met de groep Beerda etc. rol verder onbekend. Wel is bekend dat er voorafgaand aan acties werd gebeden.

Betty Nicolai familie van Johanna Anna Nicolai, vrouw van Lieuwe Hansma?

Meerdere andere direct betrokkenen waren niet zichtbaar actief direct lid van de bovengenoemde gevechtsgroepen maar van even groot belang in het verzetswerk, vaak al vanaf ca.1943. Ze bewaarden wapens, gaven onderdak aan gevechtsgroepen, hadden onderduikers in huis, waren koerierster etc. etc.

Bijna alle verzetsmensen bleven bovengronds gewoon hun werk doen maar gebruikten die situatie ook voor illegaal werk.

Sommigen bleven altijd zichtbaar in hun beroep zoals de predikanten, politiemensen en de huisartsen met hun assistenten. Zij hebben hun belangrijke taak in die tijd ook heel wat keren ten dienste van het verzet uitgevoerd.